İş Kazası Nedir? Hangi Durumlarda İş Kazası Sayılır?
Son dönemde sıkça tartışılan iş kazası hakkında merak edilen bazı konular bulunuyor. Hangi durumların iş kazası sayıldığı birçok kişi tarafından soruldu. İş kazaları sadece kol gücünün çalıştığı yerlerde değil, mesleki her alanda meydana gelebilir. Hangi kazaların iş kazaları kategorisinde değerlendirildiği konusundan bahsedeceğiz. Aslında bu sorunun cevap Sosyal Sigortaları Kurumunun kanunlarında net bir şekilde açıklanmış. Bu kanun maddesinde göre hangi durumlarda yaşanan kazaların iş kazası olarak değerlendirileceğini açık şekilde anlayabilirsiniz.
İçindekiler
İş Kazası Nedir?
İş kazası Kanunun 13. maddesinde açıkça belirtilmiştir. İşyeri ve işveren tarafından meydana gelen kazalar iş kazası olarak tanınır. İşçiyi fiziksel veya ruhsal olarak etkileyen tüm durumlar iş kazası olarak değerlendirilebilir. Kanun maddesinde aynen bu şekilde belirtiliyor. İş kazası meydana geldiğinde kanuna göre üç gün içinde bildirilmelidir. Bildirilmeyen iş kazaları fark edildiğinde ise cezai işlemler uygulanıyor.
Sosyal Sigortalar İş Kazası Kanunu
Sosyal Sigortalar Kurumunun 13. maddesindeki kanuna göre işveren ve işyeriyle alakalı olan tüm durumlarda iş kazası olarak değerlendirme görüyoruz.
Sosyal Sigortalar 13. maddesini açıklama gerekirse;
- Kişinin işyerinde bulunduğu sırada kaza yaşaması,
- İşveren tarafından yönetilen bir iş sırasında işçinin kaza yaşaması,
- İşverenin işçiyi başka bir yere göndermesi ve işçini kaza yaşaması,
- Emziren kadınların bebeklerine süt verdiği zaman aralığında kaza yaşaması,
- İşveren tarafından ayarlanan ve içinde işçinin bulunduğu araçta kaza meydana gelmesi iş kazası olarak değerlendirilir.
Maddelerden anlaşıldığı üzere meydana gelen bir kazanın iş kazası olarak değerlendirilmesi mesai saatleri içerisinde olan zaman dilimindedir. İşveren ve işyeri kaynaklı fiziksel ve ruhsal her türlü olay işçiyi yıpratır. İşçinin bir özre uğradığı her konuda iş kazası olarak sayılabilir.
İş Kazasında İşyerinde Olmak Şart Değil
Yukarıdaki SGK kanunu maddelerinden anlaşılacağı üzere iş kazasının sadece işyerinde olması gerekmez. İşveren tarafından yürütülen her plan iş kazası olarak değerlendirilmektedir. Çalışanın işveren tarafından başka bir yere sevk edilmesi ve kaza vakası meydana geldiğinde iş kazası olarak değerlendirilmesi bunun en büyük örneğidir. Ayrıca emziren bir annenin kendine ayrılan süre içerisinde kaza yaşaması da iş kazası olarak sayılır.
İş kazasının hangi durumlarda geçerli sayılacağı konusunda merakı ve endişe olanlar kendi durumlarını buna göre değerlendirerek cevabını bulabilir. İş kazası yaşayan kişiler en fazla 3 gün içerisinde SGK’ya bildirge göndermelidir. Bu zorunlu bir işlemdir ve yapılmadığı takdirde işveren başta olmak üzere ceza uygulanır. İşverenin kazadan haberi yoksa bu durumdan işveren muaf tutulmayacaktır.
İş Kazası Sayılabilecek Bazı Durumlar Nelerdir?
İşyeri kazalarının sadece işyerinde olması şartının aranmadığını söylemiştik. Bu toplumda yaygın olarak dile getirilen büyük bir yanlış. Çoğu çalışan bir iş kazası yaşadığında bunun hangi kategoride değerlendireceğini bilmeyebilir. SGK’lı her çalışan haklarını bilmeli ve yaşadığı bir kazada ne yapacağını bilmelidir. Hangi durumların iş kazası olarak sayılabileceğini anlamanız için bazı örnekler vereceğiz.
İş kazası olarak değerlendirilebilecek bazı durumlar;
- İşçinin işyerinde yürürken düşmesi,
- İşçinin emek molalarında kazaya yaşaması,
- İşçinin işyerinde kaza sonucu sakatlanması,
- İşyeri aracında kaza meydana gelmesi ve sonucunda işçinin sakatlanması,
- İşçinin işyeri içerisinde zehirlenmesi,
- İşyeri sınırlarında yangından yaralanma ve işyerindeki havuzda boğulma gibi vakalar iş kazası olarak sayılır.
Örneklerde gördüğünüz gibi iş kazası oldukça kapsamlı bir kanun maddesidir. Yaşadığınız her olay iş kazası olarak değerlendirilebileceğinden haklarınızı bilmelisiniz.
İş Kazası Nasıl Değerlendirilmeli?
Çalışanların maruz kaldığı tüm kazaların iş kazası olarak kabul edilemeyeceği ve her olaya göre farklı standartlara göre değerlendirilmesi gerektiği tartışılmazdır. Yargı kararları ve mevzuatla belirlenen ilkelere göre, iş kazası değerlendirmesinin fiziksel veya ruhsal yaralanmalara maruz kalan çalışanların hakları için verilen mücadelede önemli bir yer tuttuğu ve profesyonel yardım ile çözülmesi gerektiği rahatlıkla söylenebilir.
Bu nedenle iş kazalarının tanımı, işverenin sorumluluk kapsamı ve iş kazalarına karışan işçilerin meşru hak ve menfaatleri konusunda kimse tereddüt etmeyecektir. İşveren ve çalışanları SGK kanun maddelerini bilmeli ev olası bir iş kazası sırasında gerektiği gibi davranmalıdır. Sigortasız bir işçi iş kazası geçirdiğinde, işveren sigortalı olarak tüm haklara sahip olsa bile, kayıt dışı işçi çalıştıran işveren yine de para cezasına çarptırılacaktır.
İş Kazası Bildirme Süresi
Sosyal Sigortalar kanunun 13. maddesine göre iş kazası bildirilmelidir. Bildirilmediği veya geç bildirildiği takdirde cezai işlemler uygulanacağı açıkça bildirilmiştir. İşyerinde veya işveren tarafından sevk edilen bölgede kaza meydana geldiğinde en geç 3 gün olmak kaydıyla bildirim yapılmalıdır. Bu konuda bazı istisnai durumlar bulunuyor. İşverenin kontrolü ve bilgisi dışında olan her kaza değerlendirilir.
Bildirme süre kanun maddesine göre işverenin kazayı öğrendiği anda başlamaktadır. Eğer kaza meydana geldiğinde işverenin bilgisi yoksa bu durumda işveren sorumlu tutulmayacaktır. İş kazası ilk önce işverene bildirilmeli ve ardından iş kazası bildirimi yapılmalıdır. En geç 3 gün içerisinde “iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi” Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirilmelidir. İş kazası bildirme süresinde ulusal bayramlar ve resmi tatiller dikkate alınmaz.
İş Kazası Bildirmeme Cezası
Sigortalı çalışanın iş kazası geçirmesi ve işveren tarafından bildirim yapılmaması cezai işlem gerektiren bir olaydır. İşveren şahsın yaşanan kazadan 3 gün sonraya kadar “iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi” göndermemesi durumunda sorumlu kişi işverendir. İşverenini bildirim yapmaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneği işveren tarafından çalışana tahsis edilecektir.
İşverenin çalışana ödediği ücretin sonrasında iş kazası olarak değerlendirilmeyen vaka ortaya çıkarsa, işveren “yersiz ödemelerin geri alınması” başlıklı kanuna göre işçiye ödediği parayı geri alabilmektedir. Bu ödenek yönetmenlik esaslarına göre geri iade ediliyor.