Asgari Ücretin Altında İşçi Çalıştırmak Suç Mu?

Hem işveren hem de çalışanların tümünü ilgilendiren bir konudur asgari ücret. Tüm dünyada ve Türkiye’de asgari ücret iyileştirilmesi yapılmaktadır. Bu iyileştirmelerin başında elbette zamlar gelmektedir. Özellikle son yapılan zam ile bazı işverenlerin belirlenen ücreti işçilere vermeyeceği ya da veremeyeceği endişesini gündeme getirmiştir.

Bu endişe aynı zamanda asgari ücretin altında işçi çalıştırmak suç mu? Sorusunu sormamıza neden oldu. Çünkü işveren yapılan zam mı ödemez veya ödeyemez ise bu durumda ya işçi çıkaracak ya da asgari ücretin altında işçi çalıştırmak gibi yasal olmayan yollara başvuracaktır. Şimdi asgari ücret hakkında her şeyi sırayla öğrenelim.

Asgari Ücret Nedir Ve Nasıl Belirlenir?

Genelde aylıklı çalışan bireylerin temel gıda, giyecek, kira, sağlık ve ulaşım gibi ihtiyaçlarını o dönem ki fiyatlar üzerindeki karşılayacak olan en alt birim üzerinden hesaplanmasına asgari ücret denir. Anayasada devletin imkanları doğrultusunda işçi ferah, düzgün ve sağlıklı bir hayat yaşamasına olanak sağlayan bir maaşla çalıştırılmalıdır maddesi yer alır. Fakat asgari ücret hala istenen seviyeye gelememiştir.

Elbette sadece işveren ya da devletin belirlediği bir olgu değildir asgari ücret. Birden çok değişkenin olduğu günümüzde bu ücretin belirlenmesinin de belli yöntemleri vardır. Anayasa ve kanunlar bu konuda yasal belirleyicilerken enflasyon, piyasa fiyatları, ekonomi dış belirleyiciler arasında yer alır.

Asgari Ücret Nasıl Belirlenir?

Her yıl yapılan zam ile asgari ücret yeniden belirlenerek işçilerin maaşlarına yansıtılır. Bu ücretin ne tek başına hükümet ne işveren ne de işçi sendikaları belirler. Yılın sonuna doğru işçi sendikaları, işveren temsilcileri ile hükümet temsilcileri bir araya gelir. Toplanan bu temsilciler asgari ücret komisyonu kurarak bir ücret belirlemeye çalışırlar. Temel olarak Türkiye İstatistik Kurumunun o yıl içinde açıkladığı enflasyon, açlık ve yoksulluk sınırı gibi veriler baz alınarak asgari ücret belirlenir.

Asgari Ücret Nasıl Hesaplanır?

Asgari ücret ile çalışan işçinin maaşı aylık çalıştığı 30 gün üzerinden hesaplanır. Zorunlu bir günlük izni çıkarıldığında bir işçi haftalık ortalama 45 saat çalışmaktadır. Çalışılan fazla mesai ve gün için ayrıca fazla çalışma ücreti hesaplanır. Aylık toplam da ortalama 180 saat üzerinden verilecek ücret belirlenir.

Asgari Ücret Herkesi Etkiler Mi?

Düşünce olarak asgari ücretin sadece o ücrete ile çalışan yaklaşık 8 milyon insanı etkileyeceği ya da onların ilgileneceği bir konu olduğu aklımıza gelebilir. Fakat aslında durum böyle değildir. Asgari ücret bir kotadır. Diğer bir deyişle herhangi bir bireyin en alt düzeyde ihtiyaçlarını karşıladığı tutarın karşılığıdır. Bu oran diğer memurlar, özel ve devlette çalışan tüm personellerin maaşlarının belirlenmesi için bir alt sınırdır.

Asgari Ücret Sadece Nakit Ödenir

İş kanunda belirtilen hükümlere göre işçinin maaşı en geç bir ayı geçmemek kaydıyla işçiye nakit olarak ödenir. Çek, senet, bono ve tahvil gibi menkul kıymetlerle ödenemez. Ayrıca işçi için yapılan yemek, yol ya da ayni yardımlar asgari ücretin içinde gösterilemez. Bu hükümlere karşı yapılan iş sözleşmeleri hükümsüzdür.

Asgari Ücretin Altında Ücret Belirlenebilir Mi?

Bütün çalışanları doğrudan ya da dolaylı etkileyen asgari ücret işverenin işçiye ödemesini vaadin de bulunduğu tutardır. Bazen işverenler bu ücreti fazla bulup bu tutarı çalışanına ödemek istemez. Hatta yapılan iş sözleşmesinde kendince asgari ücretin altında bir ücret ile anlaşma yapabilir. Hukuken bu anlaşmanın bir hükmü yoktur. Anayasanın güvence altına aldığı asgari ücret altında hiçbir işçi çalıştırılamaz. Asgari ücretin altında ücret belirlenemez.

Anayasada Yer Alan Hüküm

Anayasa’nın 55. Maddesi özellikle asgari ücret konusuna yer vermiştir. Açıkça işçinin emeği karşılığında ödenecek tutar asgari ücretin altında olamaz hükümlerine yer vererek belirtilen tutarın altında ücret veren işverenler hakkında cezai yaptırım uygulanacağını öngörmüştür.

Asgari Ücret Altında Maaş Verenlere Uygulanacak Yaptırımlar

Daha önce belirttiğimiz gibi çalışan işçiye asgari ücretin altında maaş verilmesi Anayasaya göre aykırı ve suçtur. Bu durumun bazı hukuki ve maddi yaptırımları vardır. Eğer işçinin rızası dahi olsa asgari ücret altında bir maaş için yapılan sözleşme hukuken yok hükmündedir.

Sözleşmenin kurucu hükümlerinden bir veya birkaçı açık, bariz bir şekilde ihlal edilmiştir. Maddi olarak da asgari ücret altında işçi çalıştırdığı belirlenen işverenlere kanunun belirttiği oran ve tutarda idari para cezası kesilir.

Son Yapılan Zamlar Ve Değişiklikler

2021 yılının hem pandemi hem de yüksek enflasyon nedeni ile tüm çalışanları derinden etkilemiştir. Bu kötü etkiyi en azından asgari ücretlinin üzerinden atmak için bazı değişiklikler yapılmıştır. İşte yapılan bazı değişikliklerin bir kısmını görelim.

2022 yılı için oranına tam olarak %50,54 oranında zam yapılarak net asgari ücret tutarı 4.253 TL olarak belirlenmiştir.

Bu zamla ile birlikte birçok diğer kalemlerde de değişiklik yaşanmıştır. Genel olarak 65 aylığı, asgari geçim indirimi, genel sağlık sigorta primi gibi kalemlere de yapılan zam oranında artış gelecektir.

En önemli değişliklerden biri ise asgari ücretten vergi alınmaması değişikliğidir. Yıllardır yapılmak istenen ama bir türlü çeşitli nedenlerde yapılmayan asgari ücretten vergi alınmaması yeni yıl ile birlikte halledilecektir.

Son olarak asgari ücret bütün iş kollarını içine alacak şekilde belirlenir. İşveren hiçbir durum da asgari ücretin altında ücret ödeyemez. İşçinin yaşına, ya da bölgelere göre ayrım yapamaz. Madenler de çalışan işçiler asgari ücretin iki katından daha az bir ücret ile çalıştırılmaz. Belirlenen asgari ücreti ödemeyen ya da daha az bir tutar ödeyen işverenler hakkında idari para cezası uygulanır.

Yapılan hiçbir iş sözleşmesi asgari ücretin daha altında bir ücrette işçinin çalışmasını içeren bir hüküm barındıramaz. Eğer işçi böyle bir fark eder ya da böyle çalışılması istenirse Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı Alo 170 numaralı hattı arayarak şikâyette bulanabilir.